Of door AI gemaakte afbeeldingen auteursrechtelijk beschermd zijn, ligt heel erg aan de acties van de mens áchter AI en niet aan AI zelf.

Meer vragen dan antwoorden?

Een rechter in Amerika oordeelde dat zo’n afbeelding niet in aanmerking komt voor auteursrechtelijke bescherming, omdat er geen menselijke creativiteit aan te pas was gekomen. Nu je in een aantal kliks een heus kunstwerk kan laten maken met (gratis) AI-software, muzikanten concurrentie krijgen van AI-popgroepen en scenarioschrijvers vrezen voor hun voortbestaan, is de vraag naar de rol van het auteursrecht bij AI-kunst interessant. In deze blog gaan we hierop in, waarbij we een door AI gegenereerde afbeelding als uitgangspunt nemen.

Amerikaanse rechtszaak over auteursrechten op een door AI gegenereerde afbeelding

In de Amerikaanse rechtszaak ging het om een afbeelding, die autonoom door een softwareprogramma (AI) is gemaakt. De gebruiker van het programma, ene Stephan Thaler, wilde het auteursrecht op de afbeelding registreren bij de US Copyright Office onder de naam van het programma. Zowel de US Copyright Office als de rechter gingen daar niet in mee. “In the absence of any human involvement in the creation of the work” is het volgens de rechter zonneklaar dat de door AI gegenereerde afbeelding niet auteursrechtelijk beschermd kan worden. De vraag of de AI-software überhaupt als auteursrechthebbende kon worden aangemerkt, bleef hierdoor overigens onbeantwoord. Met de beroemde zaak van de selfie-aap in het achterhoofd zal deze vraag hoogstwaarschijnlijk negatief beantwoord worden: net als de makaak-aap in kwestie kan AI-software geen menselijke keuzes maken.

Maar ook bij afbeeldingen, die met human involvement gemaakt zijn en niet autonoom door AI, heeft de US Copyright Office besloten dat deze niet via het auteursrecht beschermd konden worden. De afbeeldingen komen uit de graphic novel ‘Zarya of the Dawn’ en zijn met behulp van de AI-software MidJourney gemaakt. Ondanks de claims van de maker dat zij wel honderden tekstaanwijzingen (prompts­) heeft gegeven, tientallen afbeelding-iteraties heeft doorlopen en zelfs meerdere afbeeldingen zelf heeft bewerkt, werd haar auteursrechtelijke claim op de individuele afbeeldingen toch afgewezen. “A person who provides text prompts to Midjourney does not ‘actually form’ the generated images and is not the ‘master mind’ behind them.” Er was dus niet voldoende menselijke tussenkomst bij het creëren van de afbeeldingen.

Auteursrechten en AI in Europa

Hoe zit het dan in Europa? Om in Europa voor auteursrechtelijke bescherming in aanmerking te komen, moet sprake zijn van een werk. Dit is een ‘eigen intellectuele schepping’ van de maker, waarbij sprake is van een i) nauwkeuring en objectief bepaalbare creatie die ii) een eigen oorspronkelijk karakter heeft en de persoonlijke stempel van de maker draagt. Deze twee criteria samen wordt de ‘werktoets’ genoemd. Het maakt niet uit of het een mooie of kunstzinnige schepping is: een kindertekening en een Picasso worden beiden via het auteursrecht beschermd als de werktoets maar wordt doorstaan.

Het eerste vereiste van de werktoets – nauwkeurige en objectieve bepaalbaarheid – zorgt ervoor dat andere mensen kunnen weten wat precies auteursrechtelijk beschermd wordt. Ideeën en stijlen worden dus niet via het auteursrecht beschermd net zoals geuren en smaken: wat precies onder Jugendstil valt of hoe Heksenkaas precies ruikt of smaakt, verschilt per persoon en is dus niet nauwkeuring en objectief bepaalbaar.  Het tweede vereiste – vaak aangeduid als EOK & PS – zegt kort gezegd dat de schepping het resultaat moet zijn van vrije en creatieve keuzes: kortom een voortbrengsel van de menselijke geest. Hoe meer keuzes de maker heeft gemaakt, hoe eerder van auteursrechtelijke bescherming sprake is.

Is er bij een door AI gegenereerde afbeelding sprake van menselijke creativiteit?

Als de bovenstaande werktoets wordt toegepast op een door AI gegenereerde afbeelding loop je, net zoals de Amerikaanse rechter in de eerder genoemde zaak, al snel tegen het tweede criterium aan en dan in het bijzonder de rol van de menselijke creativiteit. Een zuiver door AI gegenereerde afbeelding zal nooit aan dit criterium kunnen voldoen.

De meeste AI-software heeft daarentegen menselijke inbreng nodig om een afbeelding te creëren: een gebruiker geeft vooraf via een prompt de opdracht tot het creëren van de afbeelding, stelt parameters in en kan deze gedurende het generatieproces bijstellen. Dit kunnen creatieve keuzes zijn en hoe meer keuzes er zijn, hoe eerder een afbeelding auteursrechtelijk beschermd kan worden. Als deze keuzes tot uitdrukking komen in de uiteindelijke output, kan dit als een auteursrechtelijk beschermd werk worden aangemerkt, zo stellen Hugenholtz en Quintais. De ‘Zarya of the Dawn’ zaak laat echter zien dat ook de andere kant op geredeneerd kan worden.

AI en auteursrechten in de praktijk

Voorlopig is het nog onduidelijk of door AI gegenereerde afbeeldingen auteursrechtelijke bescherming genieten. Tot een Nederlandse of Europese rechter zich hierover heeft uitgelaten of er wetgeving op dit vlak komt, moeten we de bovenstaande regels van het auteursrecht toepassen. Een afbeelding, die zonder enige menselijke inbreng met AI is gegenereerd, valt in ieder geval buiten het auteursrecht. Buiten deze gevallen moet gekeken worden hoeveel menselijke input er in het creëren van de afbeelding is gestoken en in hoeverre deze keuzes terugkomen in de uiteindelijke output.

Wachten op een uitspraak of regelgeving rondom AI vanuit de Europese Unie?

Zo heeft het tijdschrift Cosmopolitan vorig jaar met de AI-software DALL-E een tijdschrift cover gemaakt. Met de nabewerking van de afbeelding zijn de ontwerpers nog ongeveer een dag bezig geweest, dus alle tijd en mogelijkheid voor creatieve en vooral menselijk input. Om deze afbeelding niet via het auteursrecht te beschermen, zou geen recht doen aan de (creatieve) inspanning van de ontwerpers, ook al hebben ze AI-software gebruikt. Het spanningsveld tussen auteursrechten en AI is dus overduidelijk. Het is wachten op een gerechtelijke uitspraak of wetgevend optreden om uitsluitsel te geven over dit spanningsveld. Gelukkig wordt op het niveau van de Europese Unie nagedacht over de implicaties van AI op onze samenleving en de gevolgen voor het auteursrecht horen hier natuurlijk (gelukkig) ook bij.

Advies of hulp nodig?

Ben jij een creatieve geest met baanbrekende digitale ideeën? Wij hebben goed nieuws voor jou! Onze experts staan klaar om je te helpen bij het veiligstellen van jouw intellectuele eigendommen bij de IT-notaris. Met ons aan je zijde ben je er zeker van én heb je het bewijs dat jij de rechtmatige eigenaar bent van je digitale of technische creaties en software. Laat je innovaties niet aan het toeval over -bescherm ze vandaag nog met onze professionele begeleiding.

Heb jij vragen over het vastleggen en deponeren van je IE-rechten? Je kunt vrijblijvend contact met ons opnemen.