In een recent vonnis van de kort-gedingrechter van de Rechtbank Noord-Holland, is Instagram verplicht tot het afgeven van persoonsgegevens achter haar account. De rechter baseert zijn beslissing op het Lycos/Pessers-arrest van de Hoge Raad, dat dateert van 2005. Hoe werd dat arrest in de Instagram-casus toegepast?

De feiten

De eiseres in de Instagram-zaak is de moeder van een minderjarig meisje. Zij wil optreden tegen de persoon of personen achter de Instagram-account ‘jaatogg’. In september 2015 zijn er onder dat account seksueel getinte afbeeldingen en filmpjes geplaatst op het platform van Instagram, met vermelding van de bijnaam van het meisje. Daardoor werd de suggestie gewekt dat het materiaal afkomstig was van het meisje.

De moeder van het meisje stuurde daarop een bericht naar Instagram, met het verzoek om de gegevens van de persoon achter de account te verstrekken. Instagram gaf daaraan geen gehoor, waarna de vrouw zich wendde tot de rechter. Zij vordert van Instragram de afgifte van de volgende gegevens van de houder van de account:

• de contactinformatie verstrekt bij registratie;
• het IP-adres gebruikt bij registratie;
• de datum en het tijdstip van registratie;
• datum, tijdstip en IP-adressen voor recente logins.

De content waar eiseres over klaagt en de account “ [Naam profiel] ” waar deze werd gepubliceerd zijn niet meer beschikbaar op Instagram op het moment dat het kort geding dient.

Lycos/Pessers

In het Lycos/Pessers-arrest heeft de Hoge Raad criteria vastgesteld voor de afgifte van NAW-gegevens door providers in verband met (beweerdelijk) schadelijke informatie:

• de mogelijkheid dat de informatie, op zichzelf beschouwd, jegens de derde onrechtmatig en schadelijk is, is voldoende aannemelijk;
• de derde heeft een reëel belang bij de verkrijging van de NAW-gegevens;
• aannemelijk is dat er in het concrete geval geen minder ingrijpende mogelijkheid bestaat om de NAW-gegevens te achterhalen;
• afweging van de betrokken belangen van de derde, de serviceprovider en de websitehouder (voor zover kenbaar) brengt mee dat het belang van de derde behoort te prevaleren.

Tussenpersonen kunnen op grond van deze uitspraak dus geen absoluut weigeringsbeleid voeren. Is aan de criteria voldaan en blijft een tussenpersoon weigeren tot afgifte van NAW-gegevens, dan kan ook de tussenpersoon door de belanghebbende aansprakelijk gesteld worden.

De beoordeling in de Instagram-zaak

Terug naar de Instagram-zaak: de rechter stelt vast dat in deze casus aan de criteria van Lycos/Pessers is voldaan.

Instagram ontkent dit ook niet en geeft aan mee te zullen werken als de voorzieningenrechter haar verplicht tot verstrekking van de gegevens.

Voor de verstrekking van de gegevens van de accounthouder, een vorm van verwerking als bedoeld in de Privacyrichtlijn, is een rechtsgeldige grondslag nodig. Dit kan het gerechtvaardigde belang van Instagram tot afgifte zijn. Instagram is van mening dat zij op grond van de Privacyrichtlijn 95/46/EG niet in de positie is om de afweging tussen haar belang en het belang van de accounthouder te maken. Instagram wil de gevorderde gegevens niet afgeven zonder rechterlijk bevel.

De voorzieningenrechter overweegt daarover:

Met betrekking tot het belang van gedaagde (dat is Instagram, De IT-Jurist) om geen persoonsgegevens van betrokkenen te hoeven openbaren, heeft te gelden dat artikel 8 sub f Wet bescherming persoonsgegevens – waarin de Richtlijn bescherming persoonsgegevens 95/46/EG is geïmplementeerd – aan gedaagde de bevoegdheid geeft om persoonsgegevens van de desbetreffende accounthouder te verstrekken indien zulks noodzakelijk is voor de behartiging van het gerechtvaardigde belang van eiseres, tenzij het belang van de (voormalige) accounthouder en in het bijzonder diens recht op bescherming van de persoonlijke levenssfeer prevaleert; in dat kader moeten dus de belangen van eiseres en de accounthouder tegen elkaar worden afgewogen.

En hoewel Instagram wel degelijk zelf die afweging mag maken, helpt vervolgens Instagram een handje:

Een dergelijke afweging leidt de voorzieningenrechter tot het oordeel dat het belang van eiseres in dit geval het zwaarste behoort te wegen, aangezien de minderjarige anders ‘vogelvrij’ zou zijn voor dit soort acties van anonieme personen. Dit betekent dat op gedaagde de rechtsplicht rust om aan eiseres de gevraagde gegevens te verstrekken. Gedaagde heeft geen feiten en/of omstandigheden aangevoerd op grond waarvan het tegendeel zou moeten worden aangenomen.

Vervolgens wijst de voorzieningenrechter de vordering tot afgifte van de gegevens aan eiseres toe.

Zelf belangenafweging maken is lastig

De uitkomst was voor Instagram te voorspellen op basis van de jurisprudentie. Maar vermoedelijk neemt Instagram het zekere voor het onzekere door de belangenafweging niet zelf te maken en de rechter te vragen om een oordeel. Daar is iets bij voor te stellen, aangezien het voor een particuliere organisatie lang niet altijd makkelijk is om de criteria het Lycos/Pessers arrest toe te passen en om te beoordelen of er sprake is van een “gerechtvaardigd belang” voor de verwerking van persoonsgegevens. Bovendien worden in deze casus door de eiseres meer gegevens gevraagd dan alleen NAW-gegevens, waar het Lycos/Pessers-arrest betrekking op had. Een vonnis is in die zin ook de verzekering voor Instagram dat het voor de accounthouder moeilijk wordt om haar aansprakelijk te stellen voor het onrechtmatig verstrekken van de gevraagde persoonsgegevens aan de eiseres.

Heeft u als provider, platformeigenaar of tussenpersoon te maken met een verzoek tot afgifte van de persoonsgegevens achter een van uw accounts en heeft u hulp nodig bij het maken van een belangenafweging? Neemt u dan gerust contact met ons op. Wij ondersteunen u graag.